Die Grenze zwischen Deutschland und den Niederlanden
In diesem Gebiet bildet die Wurm die Staatsgrenze zwischen Deutschland und den Niederlanden. Das wurde im Wiener Kongress 1815 festgelegt. Damit wurde eine Landschaft, die jahrhundertelang politisch und kulturell eine Einheit war, auseinandergerissen.
Die Stadt Herzogenrath und die Gemeinde Merkstein gehörten von 1137 bis 1794 zum Herzogturm Limburg (und Brabant), also zu den Niederlanden. Dabei bildeten Herzogenrath und Kerkrade immer eine Verwaltungsgemeinschaft: die Burg Herzogenrath war der Sitz der weltlichen Herrschaft, die Abtei Rolduc das geistliche und kulturelle Zentrum.
Während der Religions- und Freiheitskriege in den Niederlanden im 16. Jahrhundert geriet das Herzogtum Limburg unter spanische, später im 18. Jahrhundert unter Habsburger Herrschaft (die Herzogenrather Fahne – rot-gelb mit dem Limburger Löwen – erinnert daran). Das Leben der Menschen wurde von diesen Machtverhältnissen kaum geprägt.
Mit den französischen Revolutionsheeren und der Annektion des Rheinlandes änderte sich vieles, vor allem das Verwaltungs- und Rechtswesen. Das Kloster Rolduc wurde aufgelöst, die Herrschaft der Kirche durch die Ideale „Libertè, Egalitè, Fraternitè" ersetzt. Das Kanton Herzogenrath mit der Mairie Merkstein gehörten zum Department Niedermaas mit dem Sitz in Maastricht.
Die französische Oberhoheit endete 1814. 1815 wurde die Rheinprovinz preußisch und die Wurm hier zur Staatsgrenze. Sie hat Bestand bis heute. Nur nach dem 2. Weltkrieg gab es eine Abweichung, als die Niederlande 1949 das rechte Wurmufer bis zur Bahnlinie annektierten. Bis 1963 waren die Bewohner eines Teils von Worm und Finkenrath de facto Niederländer.
Die Verbindung der Menschen diesseits und jenseits der Grenze ist nie abgerissen. Verbindendes Element blieb die Sprache, der Dialekt, der in der ganzen Region gesprochen wurde, und kulturelle und religiöse Traditionen. Aber auch wirtschaftliche Interessen spielten eine Rolle. Unterschiedliche Preise für Waren des täglichen Bedarfs führten zu regem Grenzverkehr (mit Zollstationen) und auch zu organisiertem Schmuggel. Erst mit der Grenzöffnung und der Einführung des Euro ist zwischen den Städten und Gemeinden beiderseits der Wurm wieder ein normales Leben des Miteinanders entstanden.
Der 2. Weltkrieg
Die überwachsene Bunkeranlage hier am Wege erinnert an die furchtbare Zeit des 2. Weltkrieges. Sie ist Teil des Westwalls, der aus der bekannten Höckerlinie und zahlreichen Bunkern und Geschützstellungen bestand. Errichtet wurde der Westwall ab 1938 in Vorbereitung auf den Krieg, angeblich als Schutzwall. Während das kaiserliche Deutschland im 1. Weltkrieg die Neutralität der Niederlande respektierte, marschierten die Soldaten Hitler-Deutschlands im Mai 1940 über die Grenzen und besetzten das Land widerrechtlich.
Aber es gab in Deutschland auch Menschen, die im Kleinen und Geheimen Widerstand leisteten. So ist bekannt, dass Kuriere über die Brücke bei Nivelstein Flugschriften schmuggelten, Nachrichten austauschten und Kontakte hielten. Bekannt ist auch, dass Juden über diese Brücke in die Niederlande gebracht wurden. Organisiert wurden diese Aktionen in Leipzig. Anna Nöhlen, eine Hebamme, die in Nivelstein wohnte, setzte für die Rettung der Verfolgten ihr Leben ein. Sie wurde verraten, kam ins Konzentrationslager Ravensbrück und wurde 1942 umgebracht. Zur Erinnerung an diese mutige Frau trägt die Brücke jetzt ihren Namen: „Anna Nöhlen –Brücke“.
De grens tussen Duitsland en Nederland
Hier in dit gebied is de Worm de grens tussen Nederland en Duitsland. Deze werd opgericht in 1815 op het Congres van Wenen.
De gemeente Herzogenrath en de gemeente Merkstein behoorden van 1137 t/m 1794 tot het hertogdom Limburg (Brabant). Kerkrade en Herzogenrath vormden al heel lang een administratieve gemeenschap: de burcht Herzogenrath was de zetel van de wereldlijke overheid en de Abdij Rolduc het geestelijk en cultureel centrum.
In de 16de eeuw tijdens de godsdienst- en vrijheidsoorlogen in Nederland viel het hertogdom Limburg onder de Spaanse en later in de 18de eeuw onder de Habsburgse heerschappij ( de vlag van Herzogenrath rood -geel met de Limburgse leeuw is een relict uit deze tijd ) De machtsverhoudingen hadden heel veel invloed op het leven van de bevolking. Met de Franse overheid en de annexatie van het „Rheinland“ veranderte er heel veel, vooral het administratieve en juridische systeem. De Abdij Rolduc werd door de Fransen gesloten. De heerschappij van de kerk werd vervangen door de idealen van „Liberté,Egalité en Fraternité“. Het kanton Herzogenrath en de „Mairie“ Merkstein viel aan het departement Nedermaas met de zetel in Maastricht. De Franse overheersing eindigde in 1844. In 1815 werd de Rheinprovincie Pruisisch en de Worm werd tot heden ten dage de staatsgrens. Pas na de Tweede Wereldoorlog kwam er een verandering, Nederland aanexeerde het gebied aan de overkant van de Worm tot aan de spoorlijn. Een deel van de inwoners van het gehucht Worm en Finkenrath waren de facto Nederlanders tot 1963.
De verbinding tussen de mensen aan beide zijden van de Worm in nooit verbroken. De taal ,het dialekt dat in het grensgebied wordt gesproken en de culturele en religieuze tradities bleven het verbindende element. Maar ook economische belangen speelden een rol, verschillende prijzen op goederen van het dagelijks leven leidden tot een levendig grensverkeer ( met tolheffing ) en een georganiseerde smokkel. Pas met de opening van de grens en de invoering van de Euro werd het normale samenleven tussen steden en gemeenschappen aan weerzijden van de Worm hersteld.
De Tweede Wereldoorlog
De overwoekerde bunker hier naast de weg herinnert aan de verschrikkelijke tijd van de 2e Wereldoorlog. Hij maakte deel uit van de Westwall, die bestond uit de bekende drakentanden en talrijke bunkers en geschutsopstellingen. De Westwall werd opgericht ter voorbereiding van de oorlog naar verluid als „een beschermende muur“ vanaf 1938. Terwijl de keizerlijke Duitsland de neutraliteit van Nederland respecteerde in de 1e Wereldoorlog, marcheerden de soldaten van Hitler over de grens en bezetten het land illegaal.
Maar er waren ook mensen die zich verzetten. Het is bekend dat koeriers vlugschriften over de brug bij Nivelstein smokkelden, berichten uitwisselden en contacten hadden. Ook is bekend dat er Joden over deze brug naar Nederland zijn gebracht. Deze acties werden georganiseerd in Leipzig. Anna Nöhlen, een verloskundige die in Nivelstein woonde, riskeerde haar leven om de vervolgden te redden. Zij werd verraden en naar het concentratiecamp Ravensbrück gestuurd, waar ze in 1942 werd vermoord. Ter nagedachtenis aan deze moedige vrouw draagt de brug de naam Ana-Nöhlen-brug.